Jovanović Petar, mitropolit srpski, rodio se u Iloku, u Sremu, 18 februara 1800. Otac mu se zvao Lazar a majka Julijana. Na krštenju nadenuto mu je ime Pavle, a Petrom su ga prozvali kad se pokaluđerio.
Pavle je svršio osnovnu školu u mestu svojega rođenja; gimnaziju u Karlovcima, filosofiju u Segedinu, pa za tim bogosloviju u Karlovcima 1820.
Odmah po svršetku tih škola, postao je profesor u karlovačkoj gimnaziji, gde je služio ravnih 10 godina.
Bio je čovek vrlo gledan na oči, zato su ga obično zvali: Lepi Paja.
Godine 1831, prešao je u Srbiju, i postao sekretar, najpre u narodnom sudu, a posle u kancelariji Kneza Miloša.
U to vreme, umre srpski mitropolit Melentije Pavlović, i Knez Miloš zamoli mitropolita karlovačkog, Stefana Stratimirovića, da mu preporuči koga naučenog duhovnika Srbina za mitropolita. Stratimirović odgovori:
— Boljega ne tražite od Pavla, sekretara Vašega!
Po takoj preporuci, Knez Miloš izbere Pavla za mitropolita, i pošlje ga, najpre, u Čačak gde ga, poslednje četvrti, godine 1833, zamonaši, zađakoni, zapopi, i zaarhimandriti užički vladika Nićifor Maksimović.
Tada mu je dano ime Petar.
Posle toga, opremi ga Knez u Carigrad, gde ga, na Sv. Nikolu, 6 dekembra 1833, Patrijarah Grigorije posveti za arhijepiskopa i mitropolita srpskoga.
Novi mitropolit Petar vratio se odmah u Srbiju, i prvu službu, kao arhijerej, služio je na Božić, 1833, u Požarevcu, gde se je onda nalazio Knez Miloš.
Od toga doba, do početka 1859, upravljao je Petar crkvom u Srbiji mudro mi čvrsto. Zaveo je bogosloviju za spremu mladića za sveštenike 18361, uredio konzistorije, izradio protama državnu pomoć, otvorio put mladićima u ruske bogoslovske zavode, za potrebu crkve, i uopšte uveo je red u sve službe i odnošaje svešteničke.
I ako je bio rodom iz one strane, tojest, iz Srema, ipak je bio vrlo na oprezu prema svojim zemljacima i njihovim navikama, kad bi koji ovamo k njemu prešao. On je, možda, jedini od svojih zemljaka, koji se je sa svim povijao po duhu i običajima zemlje u koju je došao.
Kao svetovan čovek, pušio je, a pošto se zakaluđerio, nije dima uzeo u usta!
Pada u oči, da i duhovnici, na onoj strani, hoće po nekad jezik svoj da puste dalje nego što streja kamilavke blagosilja: hoće da govore onako kako nekad govore ljudi svetovni, ljudi mladi — pa i ovi tek kad su sami!…
Mitropolitu Petru ni trunka takva prekora ne može se učiniti. Naprotiv, on je svoj govor i držanje oštro udešavao prema zahtevima svoga čina, i prema mišljenju društva u koje je ušao…
U svojoj bogoslovskoj struci, Petar je bio jak; a i u drugim državnih poslovima uvek dobar savetnik. Pamtilju je imao za čudo jaku.
Pod njegovim rukovanjem, izrađene su i štampane ove knjige crkvenoga sadržaja:
- Sveštena Istorija kratka, i prostranija,
- Katihizis kratki, a prostraniji,
- Istorija Crkve,
- Dogmatičko bogoslovlje;
Za tim:
- Časlovac,
- Psaltir,
- Službenik,
- Trebnik,
- Molbano pjenije,
- Opšti minej.
Ove su knjige, njegovim nastajavanjem, preštampane u Beogradu.
Od godine 1834, retko je kad služio, a da nije i propovedao.
Neke od njegovih beseda štampane su u listovima onoga vremena, a gde su ostale, nije se moglo doznati.
Godine 1859, po promeni koja se onda izvrši u Srbiji, Mitropolit Petar je dignut o crkvene uprave, a na njegovo mesto došao je Mihailo, njegov pitomac.
Petar je, posle toga, neko vreme bio vladika Gornjo-Karlovački, i umro je u Sremskim Karlovcima 22 septembra 1864, i ukopan je u manastiru Krušedolu, u Sremu.
- Bogoslovija je otvorena, prvi put, 1 septembra, 1836 godine. ↩︎